Hai xã Quảng Lợi, Quảng Thái có hơn 890 hộ dân sinh sống bằng nghề đánh bắt và nuôi trồng thủy sản trên phá Tam Giang. Những năm trước đây, việc khai thác thủy sản bằng các phương tiện huỷ diệt như: kích điện, rà điện hay các ngư cụ cải tiến đã làm cạn kiệt nguồn tài nguyên thủy sản trên vùng đầm phá Tam Giang. Để bảo vệ tài nguyên thủy sản, thực hiện tốt việc bảo vệ môi trường phá Tam Giang, năm 2014, Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật tỉnh phối hợp UBND huyện Quảng Điền triển khai dự án “Huy động sự tham gia của người dân để bảo vệ môi trường phá Tam Giang”. Đến nay dự án đã tổ chức 7 lớp tập huấn về bảo vệ môi trường và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản; 5 lớp tập huấn kỹ thuật đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản cho 4 chi hội nghề cá. Xây dựng 2 mô hình sinh kế bền vững cho 2 xã, theo đó xã Quảng Thái 10 lồng cá, 2 trộ chuôm; xã Quảng Lợi 10 lồng cá, 3 trộ chuôm. Tại địa bàn xã Quảng Lợi, 10 lồng cá được giao cho 10 hộ ngư dân thực hiện, hầu hết các lồng cá điều được thả nuôi các loại cá đặt sản của địa phương như: cá hanh, cá dìa, cá trặt và cá dầy. Đối với 3 trộ chuôm, do đặc điểm của nghề chuôm phải có sự chung tay của nhiều người, nên UBND xã đã giao 3 chi hội nghề cá Hà Công, Ngư Mỹ Thạnh và Cư Lạc, mỗi chi hội một trộ chuôm có diện tích 150m2. Các mô hình nuôi cá lồng như: Nuôi cá vượt, cá dầy, cá hanh…. Hiện nay, số lượng cá thả nuôi đã phát triển khá tốt.
Trao đổi với chúng tôi về hiệu quả từ mô hình làm lồng cá và trộ chuôm khi được dự án hỗ trợ, anh Đặng Ngọc Dũng - Cán bộ phụ trách thủy sản xã Quảng Lợi cho biết: Sau khi tiếp nhận sự hỗ trợ của dự án PARAFF về 10 lồng cá và 3 trộ chuôm, xã Quảng Lợi đã tiến hành phân bổ cho 3 chi hội nghề cá, đó là chi hội nghề cá Hà Công, Ngư Mỹ Thạnh và Cư Lạc. Các chi hội đã triển khai cho hội viên tiến hành nuôi cá lồng, thả trộ chuôm. Qua thu hoạch trộ chuôm ở chi hội nghề cá Cư Lạc cho thấy đây là bước đi phù hợp trên lĩnh vực đánh bắt, nuôi trồng gắn với bảo vệ nguồn lợi thủy sản đầm phá Tam Giang”
Qua kiểm tra thực tế 5 trộ chuôm do dư án triển khai đã mang lại tác dụng rất lớn trong việc khôi phục, bảo tồn và tạo nên khu vực sống của nhiều loài thuỷ sản. Nghề chuôm với tính chất hoàn toàn tự nhiên, được bố trí ở một khu vực nhất định tạo ra một khu vực sống mới, nơi đảm bảo an toàn cho nhiều loài thuỷ sản trú ngụ, sinh sản. Nghề chuôm có tính chất vừa khai thác, vừa bảo tồn thủy sản trên phá Tam Giang. Qua quá trình giúp ngư dân cải thiện sinh kế của dự án đã góp phần rất lớn cho 2 địa phương Quảng Thái, Quảng Lợi xoá đói giảm nghèo, là điều quan trọng để cải thiện sinh kế, gắn đánh bắt, nuôi trồng thủy sản với bảo vệ môi trường đầm phá Tam Giang. Trao đổi về những tác dụng của dự án “Huy động sự tham gia của người dân để bảo vệ môi trường phá Tam Giang” Ông Trần Giải – Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội KHKT tỉnh- Trưởng ban quản lý dự án “Huy động sự tham gia của người dân để bảo vệ môi trường phá Tam Giang” tâm sự: “ Với đặc trưng nghề khai thác thủy sản trên phá Tam Giang của ngư dân 2 xã Quảng Thái, Quảng Lợi trong những năm qua đã gây tác hại đến môi trường, làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, để giúp ngư dân ổn định cuộc sống, gắn khai thác nguồn lợi thủy sản với bảo vệ môi trường, thông qua sự hỗ trợ của tổ chức PARAFF, Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật tỉnh đã triển khai dự án này. Đến nay, dự an mới đi nửa chặng đường nhưng đã biểu hiện những mặt ưu điểm đó là: nhận thức của người dân nơi đây về khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản được nâng lên; đồng thời thông qua những lồng cá, các trộ chuôm vừa giúp dân nghèo có thêm thu nhập, vừa tạo thành nơi trú ngụ để các loại thủy sản sinh trưởng phát triển”.
Điểm nhấn của dự án “Huy động sự tham gia của người dân để bảo vệ môi trường phá Tam Giang” là qua những lớp tập huấn đã cung cấp cho ngư dân 2 xã Quảng Thái, Quảng Lợi có những kiến thức, đánh bắt và bảo vệ tài nguyên thủy sản. Đồng thời Ban quản lý dự án đã phối hợp Đài truyền thanh huyện Quảng Điền xây dựng 12 chuyên đề về bảo vệ môi trường, bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản. Hỗ trợ xã Quảng Thái xây dựng phương án trao quyền quản lý mặt nước, trình UBND huyện phê duyệt cấp quyền quản lý mặt nước cho 2 chi hội nghề cá Trung Làng và Lai Hà trong năm 2014 này. Như vậy, đến nay, tuy dự án mới đi được nửa chặng đường, nhưng đã tác động rất lớn đến nhận thức của người dân về đánh bắt, nuôi trồng, bảo vệ nguồn lợi thủy sản cũng như bảo vệ môi trường phá Tam Giang.
Công Cường