Trung tâm học tập cộng đồng (TTHTCĐ) là một trong những nhân tố quan trọng trong xây dựng xã hội học tập. Hoạt động của TTHTCĐ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho mọi người, ở mọi lứa tuổi được học tập thường xuyên, suốt đời. Ở các TTHTCĐ, người dân được học tập xóa mù chữ, phổ biến kiến thức, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật và chia sẻ kinh nghiệm nhằm góp phần tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng cuộc sống. TTHTCĐ cũng là nơi thực hiện việc phổ biến, tư vấn chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với mọi người dân.

           Với ý nghĩa và tầm quan trọng đó, TTHTCĐ được thực hiện thí điểm ở nước ta vào năm 1997 và đến nay đã phủ kín hơn 97% xã, phường, thị trấn. Trên địa bàn huyện, TTHTCĐ cũng đã được thành lập ở 11 xã, thị trấn (sớm nhất là xã Quảng Vinh-năm 2003 và muộn nhất là xã Quảng Công-năm 2010). Sau khi được thành lập, do không có kinh phí hoạt động, thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị và trụ sở làm việc, nên phần lớn các Trung tâm chỉ thực hiện một nhiệm vụ duy nhất đó là: phối hợp với Trung tâm Giáo dục thường xuyên thực hiện công tác xóa mù chữ, tiếp tục giáo dục sau khi biết chữ. Công tác này được thực hiện khá hiệu quả, đã tổ chức được nhiều lớp xóa mù chữ cho những người dân từ độ tuổi 15-60 trên địa bàn (đặc biệt là đối với những người dân thuộc vùng thủy diện).

             Sau khi có quyết định thành lập Ban Giám đốc và được cấp kinh phí hoạt động thường xuyên theo qui định tại Thông tư số 96/2008/TT-BTC ngày 27/10/2008 của Bộ Tài chính (phần lớn các Trung tâm được cấp kinh phí từ năm 2013), đồng thời một số xã đã được xây dựng nhà văn hóa và UBND xã cũng đã quan tâm tạo điều kiện để các TTHTCÐ sử dụng nhà văn hóa xã để tổ chức mở lớp học, hoạt động của các TTHTCÐ trên địa bàn huyện cũng đã có một số chuyển biến. Tuy nhiên, các hoạt động này cũng chỉ mới dừng lại ở việc xây dựng kế hoạch hoạt động, phối hợp với các đoàn thể với cương vị là đơn vị tạo địa điểm để tổ chức các lớp học, lớp tập huấn. Việc điều tra, nắm bắt nhu cầu người học chưa được quan tâm; chưa có sự phối hợp đồng bộ, nhịp nhàng với các đoàn thể ngay từ khâu khảo sát, lập kế hoạch hoạt động, do vậy một số lớp học, lớp tập huấn có nội dung chưa thật sự đáp ứng nhu cầu của người dân, đem lại hiệu quả không cao.

            Qua nắm bắt, đánh giá tình hình, Ban Kinh tế-Xã hội nhận thấy: các TTHTCĐ cộng đồng trên địa bàn huyện chưa thật sự đi vào hoạt động hoặc hoạt động chưa có hiệu quả.

            Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng hoạt động không hiệu quả của các TTHTCÐ. Thứ nhất và cũng là quan trọng hàng đầu là thiếu sự quan tâm lãnh chỉ đạo của chính quyền các cấp. Thứ hai, do đội ngũ quản lý của các trung tâm được chỉ định là các Phó Chủ tịch UBND xã và Hiệu trưởng các trường tiểu học, THCS trên địa bàn xã. Ðội ngũ quản lý này thường xuyên thay đổi theo nhiệm kỳ bầu cử, luân chuyển cán cộ và thường kiêm nhiệm nhiều chức vụ, công việc dẫn đến tình trạng thiếu sót trong quản lý, điều hành hoạt động. Thứ ba, các trung tâm đều chưa có cán bộ, giáo viên chịu trách nhiệm cho hoạt động của trung tâm như các giấy tờ thủ tục cần thiết, tổng hợp số liệu xây dựng kế hoạch, báo cáo hoạt động cũng như điều tra nhu cầu học tập của người dân. Và một nguyên nhân nữa là khâu tuyên truyền chưa được quan tâm, vận động chưa hiệu quả nên sự tác động đến ý thức của người dân chưa cao.

          Về một số tình hình cụ thể

          Về công tác lãnh chỉ đạo: Công tác lãnh chỉ đạo đối với hoạt động của các TTHTCĐ chưa được cấp ủy Đảng và chính quyền các quan tâm, đặc biệt là cấp xã - cấp quản lý trực tiếp đối với các TTHTCĐ. Thể hiện: UBND xã chưa quan tâm giao nhiệm vụ và bố trí ngân sách hỗ trợ hoạt động của các TTHTCĐ; trong các báo cáo đánh giá tình hình thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội hàng tháng, quí, năm cũng như trong việc đề ra phương hướng, nhiệm vụ hầu như không đề cập đến hoạt động của các TTHTCĐ; nhận thức về phân cấp quản lý đối với TTHTCĐ không thống nhất giữa qui định của Nhà nước và mẫu con dấu hiện tại mà các TTHTCĐ đang sử dụng: theo qui định tại Điều 6, Qui chế Tổ chức và hoạt động của trung tâm học tập cộng đồng tại xã, phường, thị trấn ban hành kèm theo Quyết định số 09/200//QĐ –BGDĐT ngày 24/3/2008 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo thì “Trung tâm học tập cộng đồng do Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý trực tiếp”, như vậy đây là một đơn vị sự nghiệp trực thuộc UBND cấp xã, trong khi đó mẫu con dấu mà các trung tâm đang sử dụng lại thể hiện là đơn vị sự nghiệp trực thuộc UBND cấp huyện.

          Về hoạt động của các TTHTCĐ:    Hiện nay, 11/11 TTHTCĐ đều có Ban Giám đốc với ba thành viên theo quy định tại Quyết định số 09/2008/QĐ-BGDĐT ngày 24/3/2008 của Bộ GD và ĐT về việc ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng tại các xã, phường, thị trấn. Các thành viên của Ban Giám đốc có trình độ chuyên môn nghiệp vụ đảm bảo đáp ứng cho công việc thực hiện các nhiệm vụ của TTHTCĐ.

            Sau khi có quyết định thành lập của UBND huyện, được củng cố, kiện toàn thường xuyên, các Ban Giám đốc của TTHTCĐ các xã, thị trấn đã có nhiều cố gắng trong việc xây dựng kế hoạch hoạt động; phối hợp với các đoàn thể để xây dựng kế hoạch.

            Tuy nhiên, hoạt động của Ban Giám đốc thể hiện chưa rõ nét, cán bộ quản lý TTHTCĐ còn lúng túng trong việc xây dựng kế hoạch hoạt động ( nhiều Trung tâm xây dựng kế hoạch còn chung chung, hình thức như TTHTCĐ xã Quảng Vinh, Quảng Thái…); chưa quan tâm trong việc điều tra, khảo sát nhu cầu của người học; chưa xây dựng qui chế phối hợp với các ngành, các tổ chức, đoàn thể liên quan trong việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ…

           Một trong những khó khăn trong việc điều hành hoạt động của các TTHTCĐ đó là: cán bộ quản lý TTHTCĐ thường xuyên thay đổi theo nhiệm kỳ bầu cử, hoặc do luân chuyển cán bộ. Trong khi đó, người dân chưa thường xuyên tiếp cận các chương trình giáo dục xóa mù, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật; tư tưởng ỷ lại vào Nhà nước còn diễn ra khá phổ biến trong cán bộ quản lý và nhân dân (có tiền mới đi học). Do đó, việc vận động người dân trong độ tuổi lao động đi học gặp nhiều khó khăn.            

          Về công tác quản lý và sử dụng nguồn kinh phí:   Từ đầu cuối năm 2012 đến đầu năm 2014, các TTHTCĐ đã hoàn thiện các thủ tục khắc con dấu và tài khoản tại Ngân hàng, xây dựng kế hoạch hoạt động và đã được nhà nước hỗ trợ kinh phí hoạt động thường xuyên 25 triệu đồng/năm.

          Qua giám sát, Ban nhận thấy, phần lớn các TTHTCĐ sử dụng nguồn kinh phí này để mua sắm trang thiết bị, sửa chữa trụ sở làm việc, chi trả phụ cấp kiêm nhiệm cho Ban giám đốc, kế toán, thủ quỹ và các khoản phụ cấp khác không đúng quy định, chưa bố trí kinh phí cho tổ chức mở các lớp tại Trung tâm (chỉ có TTHTCĐ thị trấn Sịa có hỗ trợ tổ chức 04 lớp từ nguồn kinh phí của Trung tâm khoảng hơn 4 triệu đồng). Công tác huy động, tranh thủ các nguồn kinh phí để chủ động tổ chức các hoạt động tại Trung tâm vẫn chưa được quan tâm. Việc dùng kinh phí hoạt động thường xuyên của Trung tâm để chi trả phụ cấp kiêm nhiệm cho thủ quỹ và kế toán là chưa đúng theo quy định tại Điều 14, Qui chế Tổ chức và hoạt động của trung tâm học tập cộng đồng tại xã, phường, thị trấn ban hành kèm theo Quyết định số 09/2008/QĐ –BGDĐT ngày 24/3/2008 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo “Kế toán, thủ quỹ của trung tâm học tập cộng đồng do kế toán, thủ quỹ của Ủy ban nhân dân cấp xã kiêm nhiệm, được hưởng chế độ, phụ cấp do Hội đồng nhân dân xã qui định trên cơ sở tự cân đối ngân sách địa phương”.

          Trên cơ sở đánh giá những mặt đạt được, chỉ ra những tồn tại, hạn chế, Ban Kinh tế-Xã hội HĐND huyện đã đưa ra một số kiến nghị, yêu cầu các cơ quan, đơn vị liên quan nghiêm túc tổ chức thực hiện nhẳm nâng cao hiệu quả hoạt động của các TTHTCĐ trên địa bàn, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng xã hội học tập. ( Phương Dung )